Volkert van der Graaf vrij en zichtbaar op Fortuyns sterfdag: “Alsof er niets is gebeurd”:
Op 6 mei 2025, precies 23 jaar na de d00d van Pim Fortuyn, verscheen een beeld dat velen niet onberoerd liet: Volkert van der Graaf, de man die Fortuyn in 2002 op brute wijze om het leven bracht, werd gesignaleerd tijdens een ontspannen hardloopsessie in een park in Apeldoorn. Niet verstopt, niet onherkenbaar, maar gewoon zichtbaar, als vrije man tussen andere joggers.
De timing — exact op de dag van een nationale politieke wond — zorgde voor onmiddellijke ophef op sociale media. Terwijl in Rotterdam en elders in het land werd herdacht, liep de dader vrij rond. Voor de een onacceptabel, voor de ander een ongemakkelijk maar logisch gevolg van het functioneren van de rechtsstaat.
De moord die Nederland op z’n grondvesten deed schudden
De aanslag op Pim Fortuyn was op 6 mei 2002 een ongekende gebeurtenis in de Nederlandse geschiedenis. Een politicus verm00rd op klaarlichte dag, middenin een verkiezingscampagne. De dader, Volkert van der Graaf, pleegde de moord uit ideologische motieven en werd veroordeeld tot 18 jaar gev*ngenisstraf. Hij kwam in 2014 al vrij, na het uitzitten van twee derde van zijn straf.
Sinds 2020 leeft hij zonder toezicht. Dat hij sindsdien weer volledig in de anonimiteit mag opgaan, blijft bij velen wringen — zéker op data die in het collectief geheugen gegrift staan.
Herdenking tegenover herstart
Terwijl er bij het standbeeld van Fortuyn bloemen worden gelegd en toespraken klinken over vrijheid, politiek en verlies, confronteert de verschijning van Van der Graaf het publiek met een ander aspect van het Nederlandse rechtssysteem: vergelding versus re-integratie.
Is het aanvaardbaar dat iemand die een democratisch leider van het leven beroofde, nu ongestoord rondloopt, jogt en leeft als ieder ander? Volgens de wet: ja. Volgens het gevoel van velen: absoluut niet.
“Een klap in het gezicht van nabestaanden”
Voor nabestaanden, vrienden en politieke geestverwanten van Fortuyn voelt Van der Graafs zichtbare aanwezigheid op deze dag als een provocatie, hoe onbedoeld ook. “Het beeld van een joggende moordenaar op 6 mei is voor veel mensen ronduit pijnlijk,” zegt een aanwezige bij de herdenking in Rotterdam. “Of hij zich aan de voorwaarden van zijn vrijlating houdt, is één ding. Maar enig moreel besef zou toch ook mogen gelden.”
De reacties online zijn fel en verdeeld. Sommigen spreken van een schande, anderen benadrukken dat ook moordenaars na hun straf recht hebben op bewegingsvrijheid. “Dit is precies wat het ingewikkeld maakt,” zegt een oud-rechter. “Het wringt, maar het is juridisch waterdicht.”
De open wond blijft
De moord op Fortuyn is en blijft een litteken in de Nederlandse democratie. Een kantelpunt, een schokgolf, een moment waarop alles even stilstond. Dat de dader vandaag vrij is, zichtbaar en zonder beperkingen, maakt duidelijk hoe pijnlijk het contrast tussen wet en emotie kan zijn.
De rechtsstaat geeft mensen een tweede kans. Maar voor velen voelt het alsof het geheugen van het land daar nog niet aan toe is. Want hoe vrij ben je, als je het beeld van een dader nooit meer loslaat?
